Tổ tiên ta có câu “Trăm nghe không bằng một thấy” để nhấn mạnh tầm quan trọng của quan sát học hỏi và trải nghiệm trước khi ra quyết định, đặc biệt trong kinh doanh. Đây cũng chính là chân lý nhà triết học Socrates (469- 399 trước Công nguyên) sống trong thời kỳ Hy Lạp cổ đại đã đề ra.

Chuyện ngụ ngôn “Cái hang” của ông nhằm giải thích mối quan hệ giữa hai khái niệm tin tưởng (belief) và nhận biết (knowledge), hay nói khác đi, tầm quan trọng của trải nghiệm. Ông kể, “Nếu đưa một nhóm người tù giam dưới hang sâu, đầu bị ép chỉ nhìn về phía trước, không cho thấy những vật chuyển động phía sau lưng mà chỉ cho họ nhìn thấy bóng chiếu lên thành hang, những người sống lâu ngày trong hang sẽ tin rằng hình ảnh trên tường kia là thực.

Giả sử sau đó tháo bỏ xích, cho phép họ quay lại phía sau. Trước tiên, họ sẽ rất hoảng loạn vì sự chuyển động của các vật thực, đôi mắt của họ sẽ rất nhức nhối vì ánh sáng của ngọn lửa. Nhưng nếu giải thích rằng đây mới là vật thật, họ sẽ không tin và có xu hướng thích nhìn lại những hình ảnh trên vách hang đá vì tin rằng đấy mới là thật.

Nếu tiếp tục tháo toàn bộ xích và buộc họ phải đi ra khỏi hang. Những người này lại càng hoảng sợ hơn và đôi mắt của họ sẽ rất đau nhức, thậm chí trước ánh sáng mặt trời thực đôi mắt của họ sẽ có thể bị mù vì rất yếu và đã quen với ánh sáng trong hầm. Vì thế, cần phải tạo điều kiện để họ thích ứng dần dần.

Ban đầu cho họ nhìn những ngôi sao và ánh mặt trăng trên bầu trời đêm. Tiếp đến, cho họ nhìn thấy hình ảnh núi đồi, cây cỏ phản chiếu trên mặt nước. Cuối cùng, có thể để họ nhìn thấy cảnh núi đồi, dòng sông, cây cỏ thật dưới ánh sáng trực tiếp ban ngày. Từ đây họ mới biết rằng những gì thấy trên tường trước kia trong hang chỉ là hình ảnh chứ không thực. Họ cũng nhận ra rằng, sở dĩ mọi vật con người có thể nhìn thấy được là nhờ ánh sáng phát ra từ mặt trời. Lúc đó, nghĩ về những người còn sống trong hang, họ sẽ cảm thấy mình còn may mắn vô cùng”.

Socrates cho rằng, câu chuyện cái hang đại diện cho niềm tin và chuyện xảy ra dưới ánh sáng ban ngày đại diện cho tri thức. Chuyển từ niềm tin sang tri thức để nhận biết sự thật là một quá trình phát triển không hề dễ dàng. Nhưng sự thay đổi đi đến thành công, đó là sự di chuyển đúng hướng. Tuy vậy, ông nhắc nhở chúng ta luôn nhớ rằng, đối với những người còn sống trong hang, ý kiến của những người đã bước ra khỏi hang là ngu ngốc và nói gì họ cũng không nghe theo. Vì thế, theo ông, “hãy đừng cố gắng giải thích cho những người đang sống trong hang mặt trời là gì khi chưa kéo họ ra khỏi hang để họ nhìn sự vật thật dưới ánh sáng của nó”.

Trong lĩnh vực kinh doanh mỗi ngày, chúng ta vẫn đối mặt với những vấn đề tương tự xảy ra như trong câu chuyện của Socrates đã kể cách đây hàng ngàn năm. Theo tôi, những ai mong muốn xây dựng một doanh nghiệp có sức cạnh tranh, phát triển bền vững nên tìm cách đi thực tế để quan sát và học hỏi từ thực tế. Vì thế, chủ doanh nghiệp nên tìm cách cho cán bộ, nhân viên, đi tham quan hội chợ, dự các hội thảo… thậm chí gửi họ sang các nước có nền kinh tế phát triển sống một thời gian để cọ xát thực tế và rút tỉa kinh nghiệm cho việc kinh doanh về sau.

Doanh nhân Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc… thường tiến hành hoạt động kể trên để thâm nhập thị trường các nước khác từ nhiều thập niên qua. Các bạn nhân viên trẻ, hãy chuẩn bị cho mình một hành trang sẵn sàng lên đường trở thành những “tùy viên” thương mại cho doanh nghiệp ở các nước.

Nguồn:  Võ Đắc Khôi – Cố vấn Công ty Xây dựng và Địa ốc Hòa Bình