Trong bối cảnh toàn cầu hoá và một thế giới phẳng, Việt Nam đã và đang trong quá trình hội nhập với các nước về nhiều mặt, đặc biệt là về kinh tế khi vừa gia nhập vào Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization – WTO), bất chấp các dị biệt về văn hoá, tôn giáo, và chính trị giữa các nước với nhau. Giáo dục không thể đứng ngoài tiến trình này, nhất là khi nền kinh tế của thế giới trong tương lai là nền kinh tế tri thức đang hình thành và phát triển. Cụ thể là làm thế nào để những sinh viên và người tốt nghiệp từ các trường đại học ở Việt Nam được công nhận về trình độ và bằng cấp để có thể chuyển đổi với, và làm việc cùng, những sinh viên và người tốt nghiệp từ các trường đại học ở các nước khác.

Khi tên tuổi của các trường đại học ở Việt Nam còn xa lạ và vị trí của chúng ta còn thấp đối với khu vực và thế giới, đạt được các chuẩn kiểm định quốc tế là một cách để tự khẳng định mình. Riêng trong các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ, Hội đồng Kiểm định Kỹ thuật và Công nghệ (Accreditation Board for Engineering and Technology – ABET) là một tổ chức kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo có uy tín trong cộng đồng quốc tế. Tham gia quá trình kiểm định của ABET sẽ mang lại các lợi ích trực tiếp sau:

−  Sự đánh giá ngoài, cần thiết để quản lý chất lượng của một chương trình đào tạo.
−  Cơ hội và động lực để thực hiện các cải cách cho một chương trình đào tạo.
−  Giấy thông hành để những người tốt nghiệp một chương trình đào tạo tham gia vào thị trường nhân lực toàn cầu.

ABET là gì?

ABET viết tắt từ Accreditation Board for Engineering and Technology là tổ chức của Mỹ có uy tín trên thế giới, chuyên kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo khối kỹ thuật (Engineering), công nghệ (Technology). Tiền  thân  của  ABET  là  Hội  đồng  Kỹ  sư  về  Phát  triển  Nghề  nghiệp  (Engineers’ Council  for Professional Development – ECPD), thành lập vào năm 1932. Hiện nay, ABET đã kiểm định hơn 3100 chương trình trên 600 trường đại học, cao đẳng trên thế giới. ABET hoàn thành các mục đích của mình thông qua các hội đồng và ủy ban, bao gồm:

–  Uỷ ban Kiểm định Kỹ thuật (Engineering Accreditation Commission-EAC)
–  Ủy ban Kiểm định Công nghệ (Technology  Accreditation  Commission-TAC)
–  Ủy ban Kiểm  định Điện toán (Computing Accreditation Commission-CAC)
–  Ủy ban Kiểm định Khoa học Ứng dụng (Applied Science Accreditation Commission – ASAC).

Các chương trình được ABET kiểm định là các chương trình về kỹ thuật, công nghệ, điện toán, hoặc khoa học ứng dụng, tương ứng do EAC, TAC, CAC, hoặc ASAC thực hiện. Với EAC các tên chương trình phải có từ  “engineering”, còn với TAC là từ “technology” như là danh từ ở cuối tên, ưu tiên là “engineering technology”. Một chương trình có thể phải được kiểm định bởi hai ủy ban khác nhau nếu tên của nó có chứa các từ hàm ý  thuộc hai lĩnh vực khác nhau. Ví dụ chương trình “Bachelor of Engineering in Computer Science” phải được cả CAC và EAC kiểm định.

Tại Việt Nam năm 2008, Khoa KH&KTMT, Đại học Bách khoa TP HCM được phê duyệt thực hiện dự án “Tăng cường năng lực nghiên cứu và đào tạo”, trong đó, để đánh giá năng lực đào tạo, Khoa sẽ dựa vào kết quả kiểm định của tổ chức ABET, Inc. Hiện nay, Khoa đang triển khai thực hiện hai chương trình đào tạo, Khoa học máy tính (KHMT) và Kỹ thuật máy tính (KTMT), theo hướng đạt hai tiêu chuẩn “Chương trình đào tạo” và “Liên tục cải thiện” trong các tiêu chuẩn đánh giá của ABET.

Các bước cơ bản kiểm định một chương trình đào tạo của ABET

−  Chuyên viên tư vấn về ABET xem xét tài liệu tự nhận xét của cơ sở đào tạo có chươmg trình được kiểm định.
−  Chuyên viên ABET tiến hành chuyến thăm kiểm tra thử tại cơ sở đào tạo, rà soát tất cả tài liệu, các môn học,
phòng thí nghiệm, và gặp gỡ những người quản trị, giảng viên, sinh viên, …
−  Một nhóm chuyên viên ABET đến cơ sở đào tạo kiểm định chính thức chương trình.
−  Chứng nhận kiểm định của ABET sau khi được cấp sẽ được duy trì ở các năm tiếp theo dưới sự theo dõi của
ABET, nếu cơ sở đào tạo muốn.
Đạt được kiểm định của ABET là thách thức nhưng cũng là cơ hội cho nền giáo dục của Việt Nam nói chung, và các chương trình đào tạo về kỹ thuật và công nghệ nói riêng. Nếu xem ABET là mục tiêu thì đó cũng là động lực để đổi mới các chương trình đào tạo đại học ở Việt Nam.

Để đạt được mục tiêu này cần có sự cải cách về tư duy và hành động trong việc thiết kế, tổ chức, và vận hành một chương trình, bên cạnh việc tìm kiếm và đầu tư các nguồn tài chính và nhân lực một cách hiệu quả cho cơ sở đào tạo.
Việc triển khai đánh giá chất lượng đào tạo đại học cần được tiến hành một cách bài bản, có tham khảo và nghiên cứu các tiêu chuẩn của các tổ chức kiểm định có uy tín trong khu vực và trên thế giới.

Các tiêu chuẩn của ABET

Bộ tiêu chuẩn ABET bao gồm 9 tiêu chuẩn:  1. Sinh viên (Student);  2. Mục tiêu đào tạo (Program Educational Objectives);  3. Khả năng sinh viên (Student Outcomes); 4. Liên tục cải thiện (Continuous improvement);  5. Chương trình đào tạo (Curriculum); 6. Ban giảng huấn (Faculty); 7. Cơ sở vật chất (Facilities); 8. Hỗ trợ của trường đại học (Institutional Support); 9. Tiêu chuẩn riêng của từng chương trình (Program criteria).

Tiêu chuẩn “Sinh viên” là tiêu chuẩn được xem xét đầu tiên; thể hiện quan điểm của ABET, Inc xem người học là trung tâm. Tiêu chuẩn này đòi hỏi phải theo dõi sự phát triển của sinh viên nhằm giúp họ đạt được các kết quả mong muốn, xem xét các yêu cầu về việc nhận sinh viên vào học, việc hỗ trợ người học qua hệ thống cố vấn, qua cách vận hành chương trình,…

“Mục tiêu đào tạo” đòi hỏi phù hợp với sứ mạng của trường đại học và dựa trên đóng góp của nhiều thành phần liên quan đến người học: giới doanh nghiệp, cựu sinh viên, giảng viên,…Điểm nổi bật trong các tiêu chuẩn ABET là tiêu chuẩn “Khả năng sinh viên” (trước đây là “Chuẩn đầu ra”- Program Outcomes) với các yêu cầu cụ thể (gồm ít nhất 11 yêu cầu) thể hiện các kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học đạt được khi tốt nghiệp. Tiêu chuẩn này thể hiện quan điểm đánh giá của tổ chức ABET, Inc. là đánh giá sự thành công của một chương trình là dựa trên kết quả đạt được của người học chứ không tập trung vào những gì mà các giảng viên thực hiện trên lớp.

Một tiêu chuẩn quan trọng khác là tiêu chuẩn “Liên tục phát triển”. Tiêu chuẩn này đòi hỏi một chương trình đào tạo cần phải có 1 hệ thống đánh giá chất lượng người học để từ đó liên tục cải thiện nhằm nâng cao chất lượng đạt được. Tiêu chuẩn “Chương trình đào tạo” bao gồm một số yêu cầu tối thiểu về thời lượng của các khối kiến thức. Yêu cầu quan trọng nhất của tiêu chuẩn này là phải đảm bảo người học có thể đạt được các yêu cầu trong “Khả năng sinh viên”

Các tiêu chuẩn khác nhằm đảm bảo khả năng vận hành chương trình đào tạo: có đủ giảng viên trong Ban giảng huấn và các giảng viên có thời lượng làm việc hợp lý cho công tác đào tạo; có đủ tiềm lực tài chính và cơ sở vật chất phục vụ cho việc vận hành chương trình đào tạo.

Chi phí đánh giá, công nhận chuẩn ABET

Chi phí cho việc kiểm định theo chuẩn ABET gồm 2 phần: Chi phí khảo sát và Chi phí duy trì kết quả kiểm định.  Theo biểu áp dụng năm 2009/2010, chi phí cho một đoàn đánh giá lần đầu tiên bao gồm chi phí cơ bản (8.500 USD cho một trường đăng ký kiểm định, không kể số chương trình sẽ được kiểm định là bao nhiêu), chi phí của các chuyên gia đánh giá (8.500 USD cho một chuyên gia), chi phí đi lại và khách sạn thực tế cho đoàn, và một số chi phí phát sinh khác. Số lượng thành viên của một đoàn từ 2 đến 3 người, trong đó có 1 trưởng đoàn và 1 đến 2 chuyên gia. Chi phí của việc duy trì kết quả kiểm định là 1.100 USD phí cơ bản cho một trường đăng ký kiểm định (không kể số chương trình), và 1.100 USD cho mỗi chương trình được kiểm định.

Chuẩn ABET – xu hướng tiếp cận của các trường đại học kỹ thuật, công nghệ

Tiếp tục chương trình Hội thảo về “Tiếp cận chuẩn ABET trong hoạt động đào tạo và quản lý chất lượng”, ngày 27/4/2012, các đại biểu đã nghe Giáo sư Anthony de Sam Lazaro – chuyên gia về ABET đến từ Trường ĐH Saint Martin, Hoa Kỳ trình bầy về hoạt động kiểm định chất lượng chương trình đào tạo khối ngành kỹ thuật theo chuẩn ABET và kinh nghiệm triển khai ABET.

Phát biểu tại phiên hội thảo về ABET, PGS. TS Nguyễn Ngọc Bình – Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng Nhà trường đã nhấn mạnh Trường Đại học Công nghệ từ khi thành lập đến nay luôn tiên phong, đi đầu trong hoạt động kiểm định chất lượng, chủ động tiếp cận và áp dụng các yếu tố tích cực của các tiêu chuẩn kiểm định quốc tế cho các chương trình đào tạo và hoạt động quản lý đào tạo tại trường.
Năm 2009, Trường đã kiểm định thành công chương trình đào tạo cử nhân ngành Công nghệ thông tin theo chuẩn AUN, hiện nay đang tích cực chuẩn bị kiểm định chương trình cử nhân ngành Công nghệ Điện tử – Viễn thông theo chuẩn AUN vào tháng 3/2013. Là một trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật, công nghệ mũi nhọn, Nhà trường ý thức được việc tăng cường yếu tố công nghệ trong hoạt động đào tạo. Tiếp cận ABET đối với các chương trình đào tạo là một trong các nhiệm vụ cần làm để đạt được mục tiêu đó và là xu hướng chung của các trường đại học kỹ thuật, công nghệ.

Trong bài thuyết trình của mình, Giáo sư Anthony đã trao đổi các kinh nghiệm cũng như nêu các gợi ý, liên hệ tới các chương trình đào tạo của Trường Đại học Công nghệ và trình bầy 09 tiêu chuẩn kiểm định của ABET cho các chương trình đào tạo khối ngành kỹ thuật, công nghệ.

Đáp ứng sự cấp thiết việc tiệm cận và áp dụng chuẩn ABET trong các trường kỹ thuật và công nghệ của Việt Nam, trên cơ sở kết quả hữu ích khóa học chuẩn ABET năm 2010, chúng tôi được sự cố vấn của Tiến sỹ Trần Đăng Khoa  – Giám đốc Trung tâm Đảm bảo Chất lượng Giáo dục của trường Đại học Công Nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) và Công ty OMT Việt Nam tổ chức Khóa đào tạo về chuẩn ABET tại trường đại học SAINT MARTIN’S, bang Washington, Hoa Kỳ.